Dân Tộc Được Chúa Chọn

Năm 70 CN, người Do Thái sống trên mảnh đất Israel và Mesopotamia đa phần làm nghề nông và mù chữ. Đến năm 1492, người Do Thái đã trở thành một nhóm thiểu số biết đọc biết viết và làm những công việc đòi hỏi phải có hiểu biết và tay nghề như nghề thủ công, lái buôn, cho vay lãi, doanh nghiệp, ngân hàng, tài chính, luật sư, bác sỹ, học giả tại hàng trăm các đô thị rải rác khắp châu Âu, châu Phi và châu Á, từ Seville thuộc Tây Ban Nha tới Mangalore của Ấn Độ. Về mặt nhân khẩu học, cũng trong thời kỳ này, một khảo sát rất gây sốc cho thấy 2/3 dân số Do Thái đã biến mất vào cuối của thiên niên kỷ thứ nhất tức là khoảng thế kỷ 10 sau Công lịch. Lý do gì đã dẫn đến những thay đổi này? Dân Tộc Được Chúa Chọn trình bày câu trả lời cho câu hỏi này qua những phân tích kinh tế, xã hội và tôn giáo dựa trên những sự kiện chính trong suốt 15 thế kỷ hình thành lịch sử Do Thái. Trong cuốn sách này, hai học giả Maristella Botticini và Zvi Eckstein đưa ra một cách giải thích mới rất thuyết phục về một trong những chuyển biến quan trọng trong lịch sử Do Thái đồng thời cũng cung cấp những hiểu biết mới mẻ trong những tranh luận về sự ảnh hưởng của tôn giáo đến các khía cạnh xã hội và kinh tế.

Tên cuốn sách triết học tôn giáo này về mặt ngữ nghĩa được hiểu là “một nhóm người nhỏ được ban những ân sủng đặc biệt hơn những người khác”. Đây là nhóm người Do Thái giáo còn lại vào năm 1492 sau khi phần lớn 2/3 đã biến mất. Những người này được coi là đã tồn tại thành công trong sự nghiệp và đã để lại cho đất nước Do Thái một di sản trí tuệ đặc sắc cho đến ngày nay.

Một vài học giả phương Tây nhận định rằng một phần ba của văn minh phương Tây mang dấu ấn của tổ tiên Do Thái. Chúng ta có thể cảm nhận sức nặng của nhận định này từ những tên gọi như Abraham Lincolh1 – tên của tổng thống thứ 16 của nước Mỹ, cho đến bức tượng nổi tiếng David2 của điêu khắc gia người Ý Michaelangelo; từ tên tuổi các tư tưởng gia đã làm thay đổi tư duy của thế giới như Albert Einstein, Sigmund Freud; các chính trị gia lỗi lạc Henry Kissinger, Thủ tướng Áo Bruno Kreisky, Thủ tướng Pháp Pierre Mendès…; các văn sĩ nổi tiếng Franz Kafka, Issac Asimov, Shai Agnon…; các nhạc sĩ cổ điển Isaac Stern, Yascha Heifetz, Arthur Rubinstain…; các đạo diễn điện ảnh Woody Allen, Steven Speilberg…; các doanh nhân tỷ phú Phố Walls như George Soros, Ralph Lauren… Ở nước Mỹ hiện nay có 1/3 triệu phú và 20% giáo sư các trường đại học hàng đầu thế giới là người Do Thái.

Với những ảnh hưởng sâu sắc như thế, chúng ta dễ mường tượng rằng đất nước, con người, và lịch sử Do Thái phải vô cùng ấn tượng và kỳ vĩ. Thực tế lại hoàn toàn trái ngược. Theo thời gian, người Do Thái là những kẻ đến muộn trên sân khấu lịch sử. Mảnh đất Canaan cổ nhỏ bé, dài 424 km, rộng 114 km, là nơi định cư cuối cùng của người Do Thái khi quốc gia Israel được Liên Hiệp Quốc chấp nhận thành lập vào năm 1948. Còn lịch sử của Do Thái, nhìn từ bên ngoài, có thể nói là rất khiêm nhường, cũng giống như lịch sử của muôn vàn những dân tộc nhược tiểu khác.

Vậy thì chìa khóa của những thành tựu của người Do Thái nằm ở đâu nếu không phải là nằm ở nơi những cổ vật quí giá hay ở kích thước địa lý của đất nước và lịch sử. Dường như cho đến nay cũng vẫn chưa có câu trả lời nào thật sự là thỏa mãn. Những điều chúng ta biết và hiểu về đất nước Israel vẫn chỉ là ở trên bề nổi, ở những cái chúng ta nhìn thấy, trong khi những lý do rất gốc rễ, rất sâu xa lại nằm ở một phạm trù khác, rất kín đáo và tâm linh.

Đất nước Israel là một đất nước đặc biệt, đến nỗi mà cho đến nay có rất nhiều câu hỏi về đất nước này dường như còn vẫn treo lơ lửng trong tâm thức mỗi người Việt Nam cũng như rất nhiều người dân tộc khác trên thế giới. Tại sao người Israel lại đặc biệt thông minh và trí tuệ như vậy? Nền giáo dục đặc sắc Do Thái có được ngày nay bắt đầu từ khi nào, dựa trên triết lý giáo dục và nền tảng tôn giáo nào? Thời kỳ nào trong lịch sử đã để lại cho Do Thái một di sản trí tuệ bền vững và xuyên suốt qua nhiều thế kỷ? Lý do nào giúp người Do Thái làm nghề nông suốt cho đến thế kỷ 6 lại chuyển dần thành công sang lái buôn, doanh nghiệp, ngân hàng, tài chính, luật sư, bác sỹ, học giả ở khắp các miền đất trên thế giới nơi họ cư ngụ trong những thế kỷ sau đó? Từ khi nào và tại sao những mô hình nghề nghiệp và cư trú này trở thành những nét đặc trưng của người Do Thái? Tại sao đất nước Israel lại đạt được những thành tựu lớn lao cho đến ngày nay, chất keo nào đã gắn kết dân tộc Do Thái thành một sức mạnh tựa như thần thánh? Cái gì là chìa khóa của những thành tựu này?

Để tìm kiếm những câu trả lời này, rất nhiều học giả trên thế giới đã phải ngược bước trở lại thời kỳ sơ khai 4000 năm về trước của đất nước Do Thái, và lần theo bước chân của họ từ đó cho đến ngày nay. Trong Dân Tộc Được Chúa Chọn, hai tác giả Maristella Botticini và Zvi Eckstein sẽ dẫn chúng ta trở lại thời kỳ từ năm 70, tức là từ thời điểm Đền thờ Jerusalem bị Đế quốc La Mã san bằng lần thứ 2, khi mà người Do Thái còn làm nghề nông và mù chữ, cho đến năm 1492 khi mà các cộng đồng Do Thái đã biết đọc biết viết và có thể gọi là đứng vững tại các đô thị rải rác khắp châu Âu, châu Phi, và châu Á. Theo Maristella Botticini và Zvi Eckstein những đặc trưng này của người Do Thái là kết quả của một quá trình chuyển biến sâu sắc của tín ngưỡng Do Thái sau khi Ngôi Đền thứ hai bị phá hủy năm 70 sau Công nguyên. Quá trình chuyển biến này làm thay đổi giới lãnh đạo tôn giáo trong cộng đồng Do Thái, biến Do Thái giáo từ một tín ngưỡng dựa trên nghi lễ hiến sinh trong đền thờ thành một tôn giáo với giáo dục là chuẩn mực chính yêu cầu tất cả người Do Thái phải đọc và nghiên cứu Kinh Torah bằng tiếng Hebrew, gửi con trai của mình từ 6 đến 7 tuổi tới trường tiểu học hoặc giáo đường để học Kinh Torah. Có thể nói rằng chính giáo dục đã định hình lịch sử Do Thái trong giai đoạn 70-1492 và trong những thế kỷ tiếp theo.

Cũng từ thời điểm này, dân tộc Do Thái và Do Thái giáo đã có được được một nền tảng trí tuệ vững chắc giúp họ những bước tiếp theo cho đến khi quốc gia Israel được Liên Hiệp Quốc chấp nhận thành lập vào năm 1948 rồi kéo dài cho đến ngày nay. Đối với người Do Thái giáo, quốc gia Do Thái được thành lập vào năm 1948 được coi là đỉnh cao của những ước mơ và khao khát về một tổ quốc hiện hữu sau 4000 năm lưu lạc cay đắng. Nhiều người Do Thái giáo coi đây là sự hoàn thành tuyệt mỹ vai trò của Đấng Cứu Thế và tên gọi Dân tộc được Chúa chọn cuối cùng đã trở thành hiện thực.

Ngoài ra các bạn có thể tìm đọc: