Kế thừa thành công của 10 mùa giải trước, ngày 18.09.2022, Viện Giáo dục IRED - Dự án Khuyến đọc Sách hay và Sáng kiến OpenEdu đã công bố các tác phẩm đoạt giải Sách hay 2022 lần XI tại TP Hồ Chí Minh, đã thu hút đông đảo nhân sĩ trí thức cùng nhiều độc giả trẻ yêu thích sách. Đa số các tác phẩm đều mang thông điệp sống tích cực và có ích cho xã hội. Bên cạnh lễ công bố Giải Sách hay 2022 - Lan tỏa giá trị Khuyến đọc, đây còn là dịp để tri ân các tác giả, dịch giả, nhà xuất bản và đơn vị phát hành sách với những đóng góp trong công cuộc phát triển văn hóa đọc.
Theo nhà hoạt động giáo dục Giản Tư Trung, trải qua 15 năm kể từ khi thành lập, giải thưởng vẫn giữ nguyên vẹn giá trị, mục đích ban đầu gồm: "Thứ nhất, lựa chọn, quảng bá và khuyến đọc sách hay. Thứ hai, gợi mở những xu hướng đọc sách, viết sách, dịch sách và làm sách tiến bộ. Và cuối cùng là thông qua những cuốn sách đoạt giải, giải thưởng gửi lời tri ân gián tiếp đến những người làm sách, dịch sách hiệu đính, biên tập đã thầm lặng đóng góp cho sự nghiệp phát triển văn hóa đọc".
Theo nhà hoạt động giáo dục Giản Tư Trung, trải qua 15 năm kể từ khi thành lập, giải thưởng vẫn giữ nguyên vẹn giá trị, mục đích ban đầu gồm: "Thứ nhất, lựa chọn, quảng bá và khuyến đọc sách hay. Thứ hai, gợi mở những xu hướng đọc sách, viết sách, dịch sách và làm sách tiến bộ. Và cuối cùng là thông qua những cuốn sách đoạt giải, giải thưởng gửi lời tri ân gián tiếp đến những người làm sách, dịch sách hiệu đính, biên tập đã thầm lặng đóng góp cho sự nghiệp phát triển văn hóa đọc".
Nhà hoạt động giáo dục Giản Tư Trung phát biểu tại buổi lễ - Ảnh: TRẦN MẶC
Ông Giản Tư Trung nhấn mạnh rằng không có cách tri ân nào thiết thực hơn việc Đọc sách và Lan tỏa những quyển sách của các tác giả. Do đó, từ ba mục đích ban đầu, Giải Sách hay 2022 nói riêng và Giải sách hay nói chung cần giữ được ba tinh thần cốt lõi là tính độc lập, tính khai phóng và tính hợp pháp. Chính điều này đã làm tăng tính bền vững của giải.
Sau 5 tháng xem xét và bình chọn, 30 chuyên gia trong các lĩnh vực đã bình chọn ra 14 tựa và bộ sách thuộc 7 hạng mục bao gồm: Nghiên cứu, Giáo dục, Kinh tế, Quản trị, Văn học, Thiếu nhi và Phát hiện mới để giới thiệu đến độc giả. Mỗi hạng mục gồm hai tiểu mục là tác phẩm (sách viết) và dịch phẩm (sách dịch).
Sau 5 tháng xem xét và bình chọn, 30 chuyên gia trong các lĩnh vực đã bình chọn ra 14 tựa và bộ sách thuộc 7 hạng mục bao gồm: Nghiên cứu, Giáo dục, Kinh tế, Quản trị, Văn học, Thiếu nhi và Phát hiện mới để giới thiệu đến độc giả. Mỗi hạng mục gồm hai tiểu mục là tác phẩm (sách viết) và dịch phẩm (sách dịch).
Nổi bật trong đó có giáo sư Trần Văn Thọ đoạt giải ở hai hạng mục gồm: Nghiên cứu với tác phẩm Việt Nam hôm nay và ngày mai (đồng chủ biên Nguyễn Xuân Xanh) và Kinh tế với tác phẩm Kinh tế Nhật Bản: Giai đoạn phát triển thần kỳ 1955 - 1973.
Tác phẩm Việt Nam hôm nay và ngày mai - Trần Văn Thọ
Ở hạng mục Thiếu nhi, cậu bé Phạm Hữu Thiên Ân đã xuất sắc vượt qua nhiều cây bút người lớn để đoạt Giải Sách hay 2022, đồng thời là tác giả nhỏ tuổi nhất đoạt Giải Sách hay trong suốt nhiều năm qua. Khi xuất bản Cuốn sách đầu tiên của Ku Hay, Phạm Hữu Thiên Ân chỉ hơn 8 tuổi.
Tác phẩm Cuốn sách đầu tiên của Ku hay - Phạm Hữu Thiên Ân
Nói về tác phẩm của Phạm Hữu Thiên Ân, nhà văn Võ Diệu Thanh cho rằng đây là một khám phá sáng tạo bất ngờ với những góc nhìn mà người lớn không bao giờ có được. Trẻ em có quyền viết ra bất cứ điều gì mình thấy được từ cuộc sống xung quanh mà không cần những điều quá cao siêu. "Người lớn hãy tôn trọng sự khám phá của các em, dù có thể sự khám phá này không đi đến đâu. Khi tôn vinh quyển sách của Thiên Ân, chúng tôi muốn nói lên rằng các em nhỏ hãy cứ hồn nhiên tưởng tượng những điều các em nhận thấy" - nhà văn Võ Diệu Thanh chia sẻ.
Với quan niệm "không viết sử mà kể sử", bộ đôi tác phẩm Giáo dục Việt Nam dưới thời thuộc địa và Trường Pháp ở Việt Nam 1945 - 1975 của nhà nghiên cứu Nguyễn Thụy Phương đã đoạt giải trong hạng mục Phát hiện mới. Cùng đoạt giải trong hạng mục này là bộ ba tác phẩm của nhà văn Lưu Vĩ Lân, gồm: Mật đạo, Ngẫu tượng, Nghiệp chướng.
Tác phẩm Giáo Dục Việt Nam Dưới Thời Thuộc Địa - Nguyễn Thụy Phương
Nhà văn Lưu Vĩ Lân chia sẻ: "Dư luận bên ngoài thường ta thán rằng chúng ta có một lịch sử đương đại cuồn cuộn nhưng lại chưa có đủ tác phẩm về nó. Sự ta thán đó buộc tôi cầm bút, như một thừa phát lại của thời gian, lập vi bằng về những nỗi niềm thổn thức, buồn vui, suy ngẫm của thế hệ đương thời. Và nếu may mắn sẽ góp phần trả lời rằng nền văn chương này vẫn đang từ tốn, thấm đẫm vào mình hương thời gian, hồn lịch sử, suy tư thời cuộc, học hỏi từ những thăng trầm để viễn kiến một tương lai".
Lý giải thêm về giá trị của sách đối với thời đại, tiến sĩ Bùi Trân Phượng cho rằng một quyển sách hay là quyển sách viết và về con người. Nhưng phải nói làm sao để mọi người cảm nhận được điều đó và sống có tính người hơn, tử tế hơn. Theo bà, điểm chung của những quyển sách lay động lòng người là chạm vào cõi người, đụng đến những vấn đề con người dù ở khía cạnh này hay khía cạnh khác, dù là lịch sử, văn học, kinh tế…
Gợi mở về con đường tiếp theo, ông Giản Tư Trung cho rằng Giải Sách hay sẽ phấn đấu để giữ vững sứ mệnh "gạn đục khơi trong" như lúc ban đầu nhưng sẽ bổ sung thêm nhiều nhân tố mới bên cạnh những con người đã quen thuộc.
Danh sách các tác phẩm đoạt Giải sách hay 2022:
- Hạng mục Nghiên cứu: tác phẩm Việt Nam hôm nay và ngày mai (chủ biên Trần Văn Thọ và Nguyễn Xuân Xanh), dịch phẩm Giữa quá khứ và tương lai: Tám bài tập tư duy chính trị (tác giả Hannah Arendt, dịch giả Nguyễn Thị Minh).
- Hạng mục Giáo dục: tác phẩm Nghề thầy (tác giả Hoàng Đạo Thúy), dịch phẩm Chân, Thiện, Mĩ trong tầm nhìn đương đại (tác giả Howard Gardner, dịch giả Hiếu Tân).
- Hạng mục Kinh tế: tác phẩm Kinh tế Nhật Bản: Giai đoạn phát triển thần kỳ 1955 - 1973 (tác giả Trần Văn Thọ), dịch phẩm Tư bản thế kỷ 21 (tác giả Thomas Piketty, dịch giả Trần Thị Kim Chi, Hoàng Thạch Quân).
- Hạng mục Quản trị: tác phẩm Việt Nam Thời chuyển đổi số (tác giả Nhóm THINKTANK VINASA), dịch phẩm Tư duy lại lợi thế cạnh tranh: 6 quy tắc mới cho thời đại số (tác giả Ram Charan & Geri Willigan, dịch giả Mai Chí Trung).
- Hạng mục Văn học: tác phẩm Những ngã tư và những cột đèn (tác giả Trần Dần); dịch phẩm Một thoáng ta rực rỡ ở nhân gian (tác giả Ocean Vuong, dịch giả Khánh Nguyên).
- Hạng mục Thiếu nhi: tác phẩm Cuốn sách đầu tiên của Ku Hay (tác giả Phạm Hữu Thiên Ân), dịch phẩm Chuyến phiêu lưu diệu kỳ của Edward Tulane (tác giả Kate DiCamillo, dịch giả Phương Huyên).
- Hạng mục Phát hiện mới: Bộ ba tác phẩm truyện gồm: Mật đạo, Ngẫu tượng và Nghiệp chướng (tác giả Lưu Vĩ Lân), bộ hai tác phẩm gồm: Giáo dục Việt Nam dưới thời thuộc địa và Trường Pháp ở Việt Nam 1945 - 1975 (tác giả Nguyễn Thụy Phương).
Lễ công bố Giải Sách hay 2022 còn thảo luận nhiều góc nhìn đa chiều, sâu sắc về những cuốn sách đoạt giải năm nay, cũng như những thay đổi tích cực về thói quen đọc sách của người Việt trong một thập kỷ qua.
